Surinamers douchen niet

Houd me ten goede: ik zeg niet dat Surinamers zich niet wassen. Integendeel! Maar ze douchen niet, ze baden.

Zo gebruikt men hier meer woorden die in Nederland al lang niet meer gangbaar zijn, woorden waarvan je soms de betekenis moet gissen. Andersom is dat net zo. Taal ontwikkelt zich nu eenmaal, waardoor het Nederlands dat in Suriname, Vlaanderen, Zuid-Afrika, Indonesië en Nederland wordt gesproken soms meer, soms minder verschilt. Niet alleen in woorden, maar ook in grammatica en syntax. In al die taalgebieden ontstaan ook nieuwe woorden. Mooie Surinaamse woorden zijn ‘parboreren’ (bier drinken) en ‘hangmatteren’. Als je aankondigt dat laatste te gaan doen, betekent dat niet alleen dat je in een hangmat gaat liggen, maar ook dat je beslist niet gestoord wilt worden.

Heel apart is het om diep in het binnenland te worden aangesproken met ‘Goedemiddag, meneer’, om Chapeau of onze vogelgids Sean oude Nederlandse kinderliedjes en zegswijzes te horen zingen en uitspreken, om hen dezelfde verhaspelingen te horen maken die Ma graag gebruikte wanneer ze het sprookje vertelde over de ‘boze miefstoeder’.

Ratan nodigde ons uit om mee te gaan naar een ‘verjaring’, een woord dat in Nederland (vrijwel) niemand gebruikt als het gaat om een verjaardag; misdrijven verjaren bij ons. Toen hij en ik samen bezig waren om delen van de Suriname Destination Guide naar het Nederlands te vertalen heb ik uitgelegd dat Nederlanders het woord ‘destinatie’ weliswaar begrijpen in deze context, maar dat, en zeker predestinatie, toch vooral een religieuze connotatie toekennen.

In Suriname gebruikt men voor alles en nog wat het woord ‘ding’; uit de context is onmiddellijk duidelijk of ‘zet dat ding daar’ gaat over een boek, een tafel, een koelkast of een potlood. Het aangehaalde zinnetje bergt nog twee bijzonderheden in zich. De eerste is ‘zet’, wat hier neerleggen, neerzetten, plaatsen en nog zo wat betekenissen kan hebben. Verder valt de gebiedende wijs op, waar je erg aan moet wennen. De Surinamer gebruikt die heel veel. In onze oren klinkt dat al gauw onbeschoft of ruzieachtig: ‘sluit die deur’, ‘haal dat ding’ of ‘schrijf dat’ zijn hier heel gewoon, waar wij iets zouden zeggen als ‘wil je de deur even dichtdoen?’

Toen aan tafel iemand tegen mij zei ‘zet dat zout hier’, was mijn eerste reactie: ‘commandeer je hondje en blaf zelf’. Niet doen, meneer Dick (ook zoiets wat in Nederland geen mens tegen me zou zeggen), vooral niet zeggen: ‘wil je het zout even aangeven, Dick’. Intonatie en lichaamstaal laten immers zien dat het niet als bevel is bedoeld. Vorige week heb ik de grammatica van het Sranan Tongo gedownload. De standaard woordvolgorde daarvan laat zien dat het gaat om een letterlijke omzetting naar het Nederlands!

Taal, het gebruik en de ontwikkeling ervan, het zijn boeiende fenomenen. Denk daar maar eens over na, rustig heen en weer wippend op een kabouterstoel.

Tot ie ‘krak’ zegt.