De Blik van Dick
Busje komt …
Op de stippeltjes kun je invullen ‘nu’, ‘straks’, ‘later’, ‘zo’, ‘over tien minuten’, of welke tijdsspanne je maar wilt.
Wil je in Paramaribo de bus nemen, dan stel je je ergens langs de route op en steek je een hand op als het voertuig nadert. Bij het uitstappen geldt hetzelfde: zodra je op het knopje drukt, stopt de bus vrijwel onmiddellijk, al lijkt het erop dat er min of meer vaste punten zijn die als halte dienen. Haltepalen of ABRI’s kent de Particuliere Lijnbus Organisatie niet. Op drukkere punten, zoals in ons geval bij het ziekenhuis langs de route naar het centrum, leidt dat er soms toe dat er binnen tachtig meter vier ‘haltes’ zijn.
De routes zijn wel vast, maar aangezien er nergens plattegronden van het busnet te vinden zijn, moet je die ofwel kennen, ofwel andere passagiers of de chauffeur (pas van elkaar te onderscheiden als de laatste achter het stuur zit) erom vragen. Ook het volgende probleem is oplosbaar: sommige bussen rijden een rondje. Als we van ons huis naar het centrum willen, nemen we lijn 1 naar het busstation op de hoek van Dr. Sophie Redmondstraat en de Saramaccastraat. De terugweg voert ons langs de Hermitage Mall naar ons opstappunt in de Franchepanestraat. Wil je nou met de bus naar die Mall –de andere kant op dus- dan moet je eerst naar het centrum en daarvandaan de eerstvolgende bus terug nemen, want het rondje gaat maar één kant op. Bij elkaar zit je dan zo’n drie kwartier in de bus, terwijl het stukje van de Mall naar onze ‘halte’ amper vijf minuten kost.
De busjes zijn eigendom van de chauffeurs en zien er dan ook allemaal verschillend uit. Vele zijn in vrolijke kleuren beschilderd, soms met mooie voorstellingen, en op de meeste staat ook een, meestal religieuze, spreuk. Een paar dingen hebben ze gemeen: op de voorruit zit een bordje dat het lijnnummer, het busnummer en het busstation van vertrek aangeeft. Verder zijn ze allemaal van het merk Isuzu, staat altijd muziek aan, zijn ze ongeveer even oud en hebben ze allemaal exact dezelfde indeling. De deur zit op ongeveer een derde vanaf de voorkant en staat, behalve als het regent, altijd open. De busjes hebben een stuk of 25 zitplaatsen, staanplaatsen zijn er niet. Aan de linkerkant een rij van vijf stoelen, rechts tweepersoons bankjes, achterin de standaardbank en voorin een onduidelijke wirwar van een paar stoelen die alleen de zeer lenigen onder ons kunnen bereiken. In het gangpaadje tussen de stoelen links en de bankjes rechts kunnen nog zitplaatsen worden uitgeklapt. Op zich handig, behalve als er iemand wil uitstappen die achterin zit: iedereen opstaan, stoeltjes inklappen, persoon doorlaten, nieuwe plek zoeken, stoeltjes uitklappen, gaan zitten.
Al die zitplaatsen zijn niet erg breed en gezien de lichaamsbouw van veel bewoners van Paramaribo –vooral van het zitgedeelte- is het verbazingwekkend dat er op een tweepersoonsbankje toch altijd twee personen passen, zeker omdat ze vaak ook volle boodschappentassen meevoeren.
Nog iets over de dienstregeling. Alle lijnen hebben hun begin- en eindpunt op een vast busstation. Daar zijn er bijvoorbeeld twee van in de Dr. Sophie Redmondstraat en een bij de Platte Brug aan de Waterkant. Wil je daarvandaan mee, dan stap je in de eerste bus die gaat vertrekken, waarbij het volstrekt niet vanzelfsprekend is dat dat het voorste busje in de rij is. De chauffeur vertrekt als de bus vol is; hij is tenslotte een eigen rijder voor eigen geld. Verderop langs de route moet je dus maar afwachten wanneer er een bus komt: op drukkere momenten van de dag komen er frequenter busjes langs dan op tijdstippen waarop er minder passagiers zijn. Op een zondagmorgen heb ik een keer na drie kwartier wachten uiteindelijk maar een taxi genomen.
Goed beschouwd is deze vorm van dienstregeling even simpel als briljant: hij past zich immers geheel automatisch en zonder ingewikkeld planningssysteem aan het passagiersaanbod aan! Klachten over vertragingen van twee minuten zijn hierdoor ook nooit aan de orde. Ongeacht hoeveel ‘haltes’ je meerijdt, een ritje kost (begin 2016) SRD 1,25 (ongeveer een kwartje), te betalen als je instapt, uitstapt of ergens onderweg. Zonder dure OV-chipkaartsystemen, weet de chauffeur feilloos of je hebt afgerekend. Ik zou zeggen: voer dit voortreffelijke systeem overal ter wereld in. Per direct!
Hoewel een taxiritje meestal ook niet meer kost dan een metrokaartje bij ons, is het zeker aan te raden om in Paramaribo met de bus te reizen. Zo leer je de stad, de bewoners en de manier van leven op een heel andere manier kennen dan te voet of in een taxi. En een interessant of gewoon gezellig praatje zit er meestal ook wel in. Het is tenslotte moeilijker om níet met Surinamers in gesprek te komen dan wél!
Dick Spijker
